پای نتورک یکی از مشهورترین پروژه‌هایی است که فعالیت خود را با وعده استخراج ارز دیجیتال از طریق گوشی موبایل آغاز کرد. این پروژه در زمان راه‌اندازی به کاربران وعده داد که با استفاده از یک اپلیکیشن موبایل می‌توانند در فرآیند اعتبارسنجی بلاک‌های جدید مشارکت داشته باشند و در ازای آن، پاداشی را در قالب ارز دیجیتال پای کوین (Pi coin) دریافت کنند. پای نتورک با این وعده توانست تعداد زیادی کاربر جذب کند، اما با وجود گذشت چند سال از آغاز پروژه، هنوز ارز دیجیتال پای در صرافی‌ها لیست نشده است و کاربران نمی‌توانند آن را خرید و فروش کنند. در این مقاله از مجله “کریپتو.ایکس cryptodotX” به معرفی کامل پروژه پای نتورک می‌پردازیم و بررسی می‌کنیم که آیا پای نتورک کلاهبرداری است یا خیر. اگر دوست دارید بیشتر با تاریخچه پای نتورک و ویژگی‌های این پروژه آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
پای نتورک چیست؟
پای نتورک (Pi Network) خود را یک پروژه ارز دیجیتال معرفی می‌کند که به کاربران اجازه می‌دهد تا با استفاده از گوشی موبایل به استخراج ارز دیجیتال بپردازند. این پروژه با ارائه یک اپلیکیشن برای اندروید و iOS از کاربران می‌خواهد که در هر ۲۴ ساعت یک‌بار روی یک دکمه ضربه بزنند و با این کار، ارز دیجیتال Pi را استخراج کنند. پای نتورک ادعا می‌کند که با این روش، کاربران می‌توانند بدون مصرف زیاد باتری یا آسیب زدن به محیط زیست، در فرآیند اعتبارسنجی بلاک‌های جدید بلاکچین پای نتورک مشارکت کنند و به استخراج یا ماینینگ ارز دیجیتال بپردازند.
تاریخچه پای نتورک؛ بنیانگذار Pi Network کیست؟
توسعه پروژه پای نتورک از سال ۲۰۱۸ با هدف ایجاد یک ارز دیجیتال برای استفاده در زندگی روزمره افراد آغاز شد. در ۱۴ مارس ۲۰۱۹ وایت پیپر و اپلیکیشن پای نتورک در اختیار عموم قرار گرفت و این روز از سوی تیم پروژه با عنوان «روز پای» (Pi Day) شناخته شد. نیکولاس کوکالیس (Nicolas Kokkalis) و چنگ‌دیائو فن (Chengdiao Fan) دو بنیانگذار اصلی پای نتورک هستند که ظاهراً تحصیلات PhD خود را در دانشگاه استنفورد به پایان رسانده‌اند. کوکالیس به عنوان مدیر تکنولوژی و فن به عنوان مدیر محصول پای نتورک، همچنان سرپرستی پروژه و توسعه آن را بر عهده دارند.
نیکولاس کوکالیس مدرس اولین کلاس اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز استنفورد در سال ۲۰۱۸ بود و تمرکز اصلی تحقیقات خود را روی ترکیب سیستم‌های توزیع‌شده و تعامل کامپیوتر با انسان قرار داد تا بتواند ارز دیجیتال را وارد زندگی روزمره مردم کند. چنگ‌دیائو فن در زمینه علوم انسانی تحصیل کرده است و تحقیقات او روی تعامل انسان و کامپیوتر و نحوه استفاده از تکنولوژی برای ایجاد تغییرات مثبت در رفتار و جوامع انسانی تمرکز دارد.
پای نتورک چطور کار می‌کند؟
اپلیکیشن پای نتورک رابط کاربری ساده‌ای دارد. در این اپلیکیشن یک دکمه قرار دارد که با زدن آن استخراج ارز پای آغاز می‌شود. علاوه بر این، شمارش معکوس ۲۴ ساعته نیز آغاز می‌شود و بعد از اتمام آن، کاربر باید دوباره وارد برنامه شود و دکمه را بزند تا استخراج ادامه پیدا کند. کاربرانی که زودتر عضو پای نتورک شده باشند، استخراج ساعتی بیش‌تری خواهند داشت و امکان افزایش سرعت استخراج با دعوت از کاربران دیگر نیز وجود دارد.
در اپلیکیشن پای نتورک، کاربران به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- پیشگام یا پایونیر (Pioneer): کاربرانی که با زدن دکمه، ارز پای را استخراج می‌کنند.
- مشارکت‌کننده (Contributor): کاربرانی سه تا پنج کاربر دیگر را به دایره امن خود اضافه کنند، می‌توانند به ازای هر یک از آن‌ها ۰.۲ پای بیشتر در هر ساعت استخراج کنند.
- سفیر (Ambassador): کاربرانی که با کد دعوت خود، کاربران جدید را به برنامه دعوت کنند می‌توانند استخراج ساعتی خود را تا ۲۵ درصد افزایش دهند.
- گره یا نود (Node): کاربرانی که نرم‌افزار Pi node را روی کامپیوتر خود اجرا می‌کنند. البته طبق توضیح تیم پروژه، در حال حاضر این نرم‌افزار در مرحله آزمایشی قرار دارد.
بسته به این که یک کاربر چه فعالیتی در پای نتورک داشته باشد، می‌تواند در یک یا چند دسته مختلف قرار بگیرد. برای مثال اگر کاربری علاوه بر استخراج Pi با زدن دکمه، یک دایره امن تشکیل دهند و کاربران جدید را نیز به برنامه دعوت کند، می‌تواند همزمان نقش پیشگام، مشارکت‌کننده و سفیر را داشته باشد. در حال حاضر ارز پای کوین که با این روش‌ها به دست می‌آید، امکان انتقال، برداشت، معامله یا تبدیل به سایر ارزهای دیجیتال را ندارد.
آیا استخراج پای نتورک با گوشی امکان‌پذیر است؟
بر خلاف پروژه‌هایی مثل نات کوین، همستر کامبت و… که توکن‌های خود را در قالب سکه‌های درون بازی عرضه می‌کنند، پای نتورک برای معرفی پروژه خود از عبارت «ماینینگ» استفاده می‌کند. واقعیت این است که در این پروژه، فرآیند استخراج یا ماینینگ واقعی رخ نمی‌دهد. افزودن بلاک جدید به بلاکچین و استخراج ارز دیجیتال به توان پردازشی زیادی نیاز دارد و ماینرهای زیادی برای این کار با هم رقابت می‌کنند. با توجه به رقابت شدید بین ماینرهای ارز دیجیتال و با در نظر گرفتن انرژی مصرفی زیادی که برای ماینینگ ارزهایی مانند بیت کوین لازم است، پردازنده‌های موبایلی شانس چندانی در برابر ماینرهای پیشرفته و تخصصی ندارند. بنابراین با اینکه در تئوری می‌توان با هر پردازنده‌ای به استخراج ارز دیجیتال پرداخت، در شرایط فعلی امکان ماینینگ واقعی با گوشی موبایل وجود ندارد.
الگوریتم اجماع پای نتورک
پای نتورک ادعا می‌کند که برای الگوریتم اجماع خود از پروتکل اجماع استلار (SCP) استفاده می‌کند که اولین بار برای بلاکچین استلار توسعه داده شده است. این پروتکل از مکانیزمی با عنوان توافق‌های فدرالی بیزانس (Federated Byzantine Agreements) برای اطمینان از صحت و اعتبار به‌روزرسانی‌های لجر یا دفتر کل توزیع‌شده استفاده می‌کند. در پروتکل SCP نودهای روی شبکه درباره اعتبار یک بلاک و بلاک بعدی که باید استخراج شود، رأی می‌دهند. هر زمان که اکثریت نودها درباره استخراج یک بلاک و اعتبار آن به توافق برسند، آن بلاک استخراج خواهد شد. یکی از نقدهایی که به پروتکل SCP وارد می‌شود این است که کاملاً غیرمتمرکز نیست و تا حدی متمرکز محسوب می‌شود، چرا که انتخاب نودهای شرکت‌کننده در رأی‌گیری بر عهده سازنده سیستم است.
توکنومیکس ارز پای نتورک
پای کوین (با نام اختصاری Pi) ارز بومی پروژه پای نتورک محسوب می‌شود و بر اساس وایت پیپر پروژه قرار است بعد از راه‌اندازی شبکه اصلی یا مین‌نت (Mainnet) پای نتورک، در مجموع ۱۰۰ میلیارد واحد از این توکن عرضه شود. با توجه به اینکه ۸۰ درصد از کل عرضه به جامعه کاربران و ۲۰ درصد آن به تیم توسعه اختصاص داده شده است، در مجموع ۸۰ میلیارد توکن به کاربران و ۲۰ میلیارد توکن نیز به اعضای تیم اصلی می‌رسد.
همچنین قرار است توکن‌های مربوط به جامعه کاربران به‌صورت زیر بین قسمت‌های مختلف تقسیم شود:
| توکن‌های مختص جامعه کاربران | نحوه توزیع توکن‌ها |
| پاداش‌های ماینینگ قبل از مین‌نت | ۲۰ میلیارد توکن (تقریبی) |
| پاداش‌های ماینینگ مین‌نت | ۴۵ میلیارد توکن (تقریبی) |
| ذخیره استخر نقدینگی | ۵ میلیارد توکن |
| ذخیره برای فعالیت‌های بنیادین | ۱۰ میلیارد توکن |
بر اساس توضیحات پای نتورک، این پروژه از مکانیزمی مشابه با هاوینگ بیت کوین برای کنترل عرضه استفاده می‌کند. مقدار استخراج Pi در ابتدا معادل ۱.۶ توکن در ساعت در نظر گرفته شده است و با افزایش تعداد کاربران، این عدد نیز کاهش می‌یابد. البته با در نظر گرفتن اینکه توکن واقعی و بلاکچین اصلی پای نتورک راه‌اندازی نشده است، این توضیحات نیز اعتباری نخواهند داشت و صرفاً بر اساس اسناد محدود موجود از پروژه شرح داده شده است.
بررسی وایت پیپر پای نتورک
در حال حاضر در وب‌سایت رسمی پای نتورک، دو وایت‌پیپر در نسخه‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۱ قرار دارد که مکمل یکدیگر هستند. نسخه ۲۰۱۹ که اولین وایت پیپر پروژه است، بیشتر روی معرفی کلی پروژه، اهداف و مأموریت‌ها و تعاریف عمومی در حوزه بلاکچین و بازار ارزهای دیجیتال تمرکز دارد. در این نسخه، پای نتورک مشکلاتی را درباره متمرکز بودن ارزهای دیجیتال مطرح کرده و مدعی است که با ارائه اپلیکیشن موبایل و استفاده از قابلیت‌های الگوریتم SCP می‌تواند این مشکلات را برطرف سازد.
در نسخه ۲۰۲۱ بخش‌های جدیدی درباره عرضه کل توکن پای نتورک و نحوه تقسیم آن بین کاربران ارائه شده است. پای نتورک در بخش نقشه راه این وایت پیپر مدعی شده است که در دسامبر ۲۰۲۱ (آذرماه ۱۴۰۰) شبکه اصلی یا مین‌نت (Mainnet) بلاکچین Pi راه‌اندازی می‌شود و کاربران می‌توانند ارزهای خود را از گوشی موبایل به شبکه بلاکچین پای انتقال دهند. تا زمان نگارش این مقاله در نوامبر ۲۰۲۴ (آبان‌ماه ۱۴۰۳) هنوز این شبکه راه‌اندازی نشده است و ارز Pi قابل برداشت یا خرید و فروش نیست. ضمن اینکه برنامه‌های تیم پای برای راه‌اندازی شبکه اصلی، تاکنون بارها و بارها به تعویق افتاده و بی‌نتیجه بوده است.
آیا پای نتورک کلاهبرداری است؟
بعضی افراد معتقدند که پای نتورک از کاربران پول دریافت نمی‌کند، بنابراین نمی‌تواند کلاهبرداری خاصی انجام دهد. در پاسخ به این مورد باید به دو نکته توجه داشته باشید: اول اینکه کاربران این پروژه وقت و انرژی زیادی را برای کسب توکن صرف می‌کنند. دوم اینکه وقتی کاربران یک پروژه زیاد باشد، فرصت‌ها و روش‌های مختلفی برای کلاهبرداری یا سوء استفاده از آن‌ها وجود دارد و دریافت مستقیم پول از آن‌ها تنها راه کلاهبرداری نیست.
با اینکه سازندگان پای نتورک در تلاشند تا معتبر بودن پروژه خود را اثبات کنند، شواهد مختلفی نشان می‌دهد که این پروژه صرفاً یک طرح تبلیغاتی یا کلاهبرداری بوده است و قرار نیست ارز این پروژه به بازار عرضه شود.
از مهم‌ترین دلایل کلاهبرداری بودن پروژه پای نتورک می‌توان به این موارد اشاره کرد:
محدودیت فنی در ماینینگ با موبایل
پای نتورک ادعا می‌کند که کاربران می‌توانند با گوشی موبایل خود به استخراج ارز دیجیتال پای بپردازند. استخراج بلاک‌های جدید در شبکه‌های بلاکچین واقعی، به توان پردازشی بالایی نیاز دارد و انرژی زیادی نیز مصرف می‌کند. ماینرهای تخصصی زیادی برای این کار طراحی شده‌اند که توان بالا و مصرف انرژی پایینی دارند، به همین دلیل گوشی‌های هوشمند فعلی عملاً توان رقابت با این دستگاه‌ها را ندارند و نمی‌توان با استفاده از آن‌ها ارز دیجیتال استخراج کرد.
عدم پایبندی به نقشه راه
پای نتورک در نقشه راه خود تاریخ‌هایی را برای راه‌اندازی فاز بتا، فاز تست و فاز مین‌نت ارائه کرده است که هیچ‌یک در زمان خود عملی نشده است. البته وبلاگ پای نتورک همچنان خبرهایی را درباره آماده شدن مین‌نت یا امکان خرید از فروشگاه‌ها با ارز Pi مطرح می‌کند، اما با در نظر گرفتن موارد قبلی نمی‌توان به اخبار جدید پروژه اعتماد کرد و احتمالاً این اخبار صرفاً جنبه تبلیغاتی دارند.
شباهت به پروژه‌های هرمی
نحوه عملکرد پای نتورک شباهت زیادی به پروژه‌های کلاهبرداری هرمی دارد، چرا که کاربران را به دعوت دیگران و دریافت پاداش در قبال آن ترغیب می‌کند. پای نتورک از کاربران خود پولی دریافت نمی‌کند اما در چنین پروژه‌هایی همیشه امکان کلاهبرداری در مراحل مختلف و در قالب‌های متنوع وجود دارد.
نداشتن پشتوانه مالی
پای نتورک اطلاعات شفافی درباره هزینه‌ها و وضعیت تأمین سرمایه خود ارائه نکرده است. با توجه به اینکه پای نتورک تاکنون جذب سرمایه یا شراکتی با سایر پروژه‌ها نداشته است، احتمال جعلی بودن پروژه بیشتر می‌شود و حتی این احتمال وجود دارد که سازندگان بخواهند بعداً از پروژه برای پامپ و دامپ کردن قیمت و کسب سود به نفع خود استفاده کنند.
لیست نشدن ارز پای
تا آبان ماه ۱۴۰۳ هنوز ارز Pi در هیچ‌یک از صرافی‌های معتبر لیست نشده است و امکان خرید و فروش آن وجود ندارد. با توجه به اینکه چند سال از وعده پای نتورک برای عرضه توکن Pi گذشته است، احتمال جعلی بودن پروژه بیشتر می‌شود.
ماجرای عرضه پای نتورک در بعضی صرافی‌ها چیست؟
در ۲۶ دسامبر سال ۲۰۲۲ (۵ دی ماه ۱۴۰۱) صرافی هوبی (HTX) اعلام کرد که در حال بررسی ارز Pi برای لیست کردن آن است. سه روز بعد، یعنی در ۲۹ دسامبر (۸ دی ماه) ارز Pi در هوبی و چند صرافی دیگر لیست شد و قیمت آن بعد از ۲۴ ساعت به بیش از ۳۰۰ دلار رسید. تیم پای نتورک با انتشار پستی در حساب ایکس (توییتر) خود اعلام کرد که ارز Pi در هیچ‌یک از صرافی‌ها لیست نشده و این پروژه هیچ نقشی در لیست چنین توکنی نداشته است.
سایت کوین مارکت کپ نیز در صفحه ارز Pi اخطار داده است که شبکه اصلی بلاکچین پای نتورک راه‌اندازی نشده و قیمت‌های ارائه شده در چند صرافی نشان‌دهنده ارزش IOU ارز پای است. توکن IOU (مخفف I Owe You به‌معنای «من به تو بدهکارم») یک ارز واقعی محسوب نمی‌شود و صرفاً مثل سندی است که بدهی یک شخص به شخص دیگر را نشان می‌دهد.
جمع‌بندی
پای نتورک با وعده استخراج ارز دیجیتال از طریق گوشی موبایل توانست کاربران زیادی را به خود جلب کند، اما بعد از گذشت چند سال از آغاز پروژه، هنوز وعده‌های اصلی خود مثل راه‌اندازی مین‌نت و عرضه توکن Pi را عملی نکرده است. ادعاهای پای نتورک درباره استخراج ارز دیجیتال از نظر فنی محدودیت‌های زیادی دارد و به نظر نمی‌رسد که فرآیند قابل انجامی باشد. علاوه بر این، عدم شفافیت مالی، پایبند نبودن به نقشه راه و شباهت به پروژه‌های هرمی نیز از جمله شواهدی هستند که احتمال تقلب در پروژه پای نتورک را افزایش می‌دهند.
سؤالات متداول
پای نتورک در وایت پیپر خود اعلام کرده است که در دسامبر ۲۰۲۱ (آذر ۱۴۰۰) ارز پای (Pi coin) به بازار عرضه می‌شود اما تا آبان ماه ۱۴۰۳ هنوز عرضه‌ای رخ نداده است و تضمینی برای عرضه آن در آینده نیز وجود ندارد.
پای نتورک هنوز ارز واقعی به بازار عرضه نکرده است، اما همچنان اخباری را در این رابطه منتشر می‌کند. با توجه به شواهد مختلف، احتمال جعلی بودن پروژه وجود دارد.
ارزی که در چند صرافی با عنوان Pi عرضه شده و قیمت نسبتاً بالایی دارد، جعلی است. پای نتورک تا آبان ماه ۱۴۰۳ توکن واقعی و قابل معامله‌ای به بازار عرضه نکرده و ارز دیجیتال Pi در هیچ صرافی معتبری لیست نشده است.
