نسبت مالکانه چیست؟ – توضیح به زبان ساده و فرمول محاسبه
مدیران شرکت‌ها برای اینکه بتوانند تحلیل بهتری از وضعیت شرکت داشته باشند، می‌بایست صورت‌های مالی شرکت را بررسی کنند و اقلام آنها را با موارد مشابه در بازه‌های زمانی گذشته بررسی کنند. یکی از اقداماتی که به تحلیل‌گران و مدیران صنایع دید بهتری در بررسی اقلام موجود در صورت‌های مالی شرکت‌ها می‌دهد، بیان اقلام موجود در صورت‌های مالی به‌صورت نسبت‌های مالی است. یکی از نسبت‌های مالی که میزان توانایی شرکت‌ها را برای پرداخت بدهی‌ها نشان می‌دهد، نسبت مالکانه است که اهمیت بالایی در تحلیل شرکت‌ها دارد. بنابراین در این مطلب از کریپتوگرام به این موضوع می‌پردازیم که نسبت مالکانه چیست و نحوه محاسبه آن را بیان می‌کنیم. برای این منظور حقوق مالکانه، نسبت‌های مالی در حسابداری، ارتباط نسبت اهرمی و نسبت مالکانه، ارزش‌گذاری کسب و کار با توجه به نسبت مالکانه و ارتباط سرمایه‌گذاری و این نسبت مالی را شرح می‌دهیم.
نسبت مالکانه چیست؟
«نسبت مالکانه» (Proprietary Ratio) نشان می‌دهد که چه مقدار از دارایی‌های شرکت مربوط به حقوق صاحبان سهام شرکت است. به عبارتی دیگر همان‌طور که از نام نسبت مالکانه میتوان متوجه شد این نسبت نشان می‌دهد که از کل دارایی‌های شرکت، چه مقدار مربوط به مالکان شرکت است. بنابراین با محاسبه نسبت مالکانه برای شرکت‌ها متوجه می‌شویم که چه مقدار از دارایی‌های شرکت متعلق به خود شرکت است و چه مقدار از آنها از طریق بدهی‌ها تامین شده است.
معنی نسبت مالکانه چیست؟
نسبت مالکانه یکی از نسبت‌های مالی است که نشان می‌دهد شرکت مربوطه هزینه‌های خود را چگونه تامین میکند. به عبارت دیگر نسبت مالکانه نشان می‌دهد که چه مقدار از هزینه‌های مربوط به فعالیت‌های اقتصادی شرکت از طریق منابع مربوط به مالکان شرکت تامین می‌شود.
فرمول محاسبه نسبت مالکانه
برای محاسبه نسبت مالکانه میتوانیم از فرمول زیر استفاده کنیم. همان‌طور که در رابطه زیر مشاهده می‌کنید، در صورت کسر حقوق صاحبان سهام قرار دارد و در مخرج کسر کل دارایی‌های شرکت را قرار می‌دهیم. برای درک بهتر نحوه استفاده از این فرمول در ادامه این مطلب این رابطه را با مثالی شرح می‌دهیم.
مثال محاسبه نسبت مالکانه
برای اینکه محاسبه نسبت مالکانه را به‌طور ساده شرح دهیم فرض کنید در ترازنامه شرکت الف مقادیر زیر برای دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام مشخص شده است.
- دارایی کل شرکت الف: ۱۰۰ هزار دلار
- بدهی‌های شرکت الف: ۴۰ هزار دلار
- حقوق صاحبان سهام: ۶۰ هزار دلار
در این حالت با توجه به فرمول مربوط به نحوه محاسبه نسبت مالکانه برای شرکت‌ها، می‌بایست حقوق صاحبان سهام را بر مقدار دارایی کل تقسیم کنیم که در نهایت نسبت مالکانه برای این مثال برابر با ۶۰ درصد می‌شود. با توجه به عدد به‌دست آمده برای نسبت مالکانه در این مثال متوجه می‌شویم که ۶۰ درصد از دارایی‌های شرکت مربوط به مالکان شرکت است و ۴۰ درصد دارایی‌های شرکت مربوط به بدهی‌های آن می‌شود.
این موضوع نشان می‌دهد که بخش بیشتری از دارایی‌های شرکت از طریق مالکان شرکت تامین شده است و بخش کمتری از این دارایی‌ها را بدهی تشکیل می‌دهد. بنابراین نسبت مالی به‌دست آمده برای شرکت الف نشانه مثبتی برای ثبات مالی شرکت الف محسوب می‌شود.
حقوق مالکانه چیست؟
حقوق مالکانه از تفاضل بین دارایی‌های کل و بدهی‌های کل شرکت محاسبه می‌شود. شرکت‌ها برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی خود معمولا از وام‌های گوناگونی استفاده می‌کنند. علاوه بر این زمانی که ترازنامه‌های شرکت‌ها را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که شرکت‌ها بسیاری از امور عملیاتی خود را از منابعی غیر از دارایی صاحبان شرکت تامین می‌کنند.
بنابراین حقوق مالکانه به مقداری از دارایی‌های شرکت‌ها اشاره میکند که مربوط به صاحبان شرکت است. حقوق صاحبان سهام نیز عبارت دیگری است که میتوانیم آن را معادل حقوق مالکانه درنظر بگیریم. حقوق مالکانه یا حقوق صاحبان سهام نشان می‌دهند که چه مقدار از دارایی‌های شرکت سهم مالکان آن است و چه مقدار از آن را بدهی‌ها تشکیل می‌دهند.
برای مثال فرض کنید ارزش دارایی‌های شرکتی برابر با ۲۰۰ میلیون تومان باشد، در این حالت اگر ۵۰ میلیون از این دارایی‌ها را بدهی‌ها تشکیل دهند. در این حالت حقوق مالکانه یا حقوق صاحبان سهام در این شرکت برابر با ۱۵۰ میلیون تومان است.
یادگیری نسبت‌های مالی در حسابداری با کریپتوگرام
نسبت‌های مالی این امکان را به تحلیل‌گران می‌دهند تا بتوانند صورت‌های مالی شرکت‌ها را بهتر بررسی کنند. در صورت‌های مالی اطلاعات مالی شرکت‌ها به‌صورت ریال بیان می‌شود. اما زمانی که صورت‌های مالی شرکت‌ها را به‌صورت نسبت‌های مالی ارزیابی می‌کنیم، اقلام موجود در مقایسه با هم درنظر گرفته می‌شوند.
این موضوع تحلیل آنها را راحت‌تر میکند. بنابراین بیان صورت‌های مالی در قالب نسبت‌های مالی دید بهتری به تحلیل‌گران برای بررسی وضعیت شرکت می‌دهد و آنها را قادر می‌سازد تا تصمیم‌گیری‌های بهتری را جهت رفع کاستی‌ها و بهبود شرایط شرکت اتخاذ کنند.
برای مثال دو نمونه از اقلام موجود در ترازنامه که در نسبت‌های مالی نیز استفاده می‌شوند، دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری هستند. این اقلام در ترازنامه به ریال بیان می‌شوند. اما زمانی که آنها را در قالب نسبت جاری بررسی می‌کنیم، میتوانیم دید بهتری نسبت به وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌های جاری شرکت مربوطه داشته باشیم.
برای این منظور نسبتی به‌نام نسبت جاری در حسابداری تعریف می‌شود که از تقسیم دارایی‌های جاری به بدهی‌های جاری به‌دست می‌آید و دارایی‌ها و بدهی‌های جاری را نسبت به هم بررسی میکند.
در صورتی که به مباحث مالی و حسابداری علاقه‌مند هستید می‌توانید از فیلم‌های آموزشی متنوعی که در کریپتوگرام تهیه شده است، برای افزایش مهارت‌های خود در این حوزه استفاده کنید. در فهرست زیر لینک برخی از فیلم‌های آموزشی مرتبط را مشاهده می‌کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در حوزه امور مالی و مباحث مربوطه می‌توانید از لینک‌های زیر استفاده کنید و به مجموعه فیلم‌های آموزشی مرتبط دسترسی پیدا کنید.
نحوه استخراج نسبت‌های مالی
برای استخراج نسبت‌های مالی میتوانیم از صورت‌های مالی شرکت‌ها استفاده کنیم. انواع مختلفی از صورت‌های مالی همانند ترازنامه و صورت سود و زیان شرکت‌ها وجود دارد که برای محاسبه نسبت‌های مالی میتوانیم از اطلاعات آنها استفاده کنیم.
نسبت مالکانه نیز نوعی از انواع نسبت‌های مالی است که تحلیل‌گران برای تحلیل و بررسی میزان دارایی‌های مربوط به مالکان شرکت نسبت به دارایی‌های کل استفاده می‌کنند. برای این منظور افراد می‌توانند اطلاعات لازم برای محاسبه نسبت‌های مالی را از ترازنامه شرکت مربوطه استخراج کنند.
محاسبه Proprietary Ratio در ترازنامه
اطلاعات مربوط به نسبت مالکانه را میتوان از ترازنامه شرکت‌ها استخراج کرد. ترازنامه شرکت‌ها از دو قسمت دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت تشکیل شده‌اند. ترازنامه نمایی کلی از میزان دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت را نمایش می‌دهد و با بررسی ترازنامه شرکت میتوان از وضعیت مالی شرکت‌ها اطلاع پیدا کرد.
ترازنامه شرکت همانند تصویری است که میزان سلامت اقتصادی شرکت را در بازه زمانی مشخصی نشان می‌دهد. ترازنامه از ستون مربوط به دارایی‌ها و ستون مربوط به بدهی‌ها تشکیل شده است. زمانی که کل دارایی‌ها را از بدهی‌های آن کم کنیم، باقیمانده برابر با حقوق مالکانه شرکت مربوطه است.
از سویی دیگر برای محاسبه نسبت مالکانه می‌بایست حقوق صاحبان سهام را بر کل دارایی‌های آن تقسیم کنیم، بنابراین با استفاده از ترازنامه میتوانیم نسبت مالکانه را برای شرکت‌های مختلف محاسبه کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ترازنامه می‌توانید مطلبی با همین عنوان را در کریپتوگرام مطالعه کنید.
صورت وضعیت اقتصادی شرکت نام دیگری برای ترازنامه است که فهرستی از دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت را مشخص میکند. دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت نیز هر کدام به دارایی‌ها و بدهی‌های جاری و دارایی‌ها و بدهی‌های غیرجاری تقسیم می‌شوند. در ترازنامه حقوق صاحبان سهام نیز مشخص می‌شود. بنابراین تحلیل‌گران می‌توانند برای استخراج نسبت‌های مالی همانند نسبت مالکانه از اطلاعات ترازنامه استفاده کنند.
نسبت مالکانه برای دریافت وام
یکی از مواردی که از نسبت مالی مالکانه استفاده می‌شود، برای اعتبارسنجی شرکت‌ها برای اعطای تسهیلات به آنها است. بانک‌ها و موسسات مالی قبل از اینکه با درخواست وام شرکت‌ها موافقت کنند، می‌بایست از میزان اعتبار شرکت‌ها و توانایی آنها در بازپرداخت وام‌های دریافتی مطمئن شوند.
بنابراین بانک‌ها اطلاعات مالی مربوط به صورت‌های مالی شرکت‌ها را بررسی می‌کنند تا آنها را اعتبارسنجی کنند. یکی از نسبت‌های مالی که بانک‌ها بررسی می‌کنند، نسبت مالکانه شرکت است. زمانی که نسبت مالکانه شرکت‌ها مقدار قابل‌قبولی باشد، نشان‌دهنده این است که شرکت مربوطه توانایی بیشتری در بازپرداخت تسهیلات دریافتی دارد.
در این حالت نسبت مالکانه بالا نشان‌دهنده سهم بیشتر مالکان شرکت از دارایی‌های موجود در شرکت است که این موضوع توانایی شرکت را در بازپرداخت بدهی‌های خود افزایش می‌دهد.
نسبت اهرمی و نسبت مالکانه
اهرم به استفاده از بدهی برای انجام امور شرکت اشاره دارد. بنابراین نسبت‌های اهرمی نشان‌دهنده میزان استفاده از بدهی‌ها در شرکت است. زمانی که شرکت‌ها برای اداره امور خود میزان بدهی‌های خود را افزایش می‌دهند، ریسک شرکت مربوطه افزایش پیدا میکند. از سویی دیگر با توجه به اینکه نسبت مالکانه نسبتی است که سهم مالکان شرکت را از کل دارایی‌ها نشان می‌دهد، بنابراین هراندازه شرکت میزان بدهی‌های خود را بالاتر ببرد، نسبت مالکانه کاهش پیدا میکند.
ارتباط مدیریت ریسک و نسبت مالکانه
مدیریت ریسک در شرکت‌ها به شناسایی، ارزیابی و انجام اقدامات کنترلی و پیش‌گیرانه جهت کاهش ریسک‌های موجود در شرکت می‌پردازد. تمامی شرکت‌ها برای انجام فعالیت‌های خود به مدیریت ریسک نیاز دارند. وجود ریسک در فعالیت‌های اقتصادی امری اجتناب‌ناپذیر است. البته میزان ریسک با توجه به نوع فعالیت شرکت متغیر است.
علاوه بر این شرکت‌ها می‌توانند با مدیریت بهینه ریسک‌های شرکت و پیش‌بینی احتمال وجود ریسک‌ها در آینده عملکرد مالی شرکت را ارتقا دهند. در حالت کلی هراندازه شرکت بتواند میزان ریسک بیشتری را در فعالیت‌های اقتصادی خود تحمل کند، میزان سودآوری بیشتری دارد.
البته در این حالت وجود ریسک در فعالیت‌های اقتصادی در صورتی که کنترل نشود، ممکن است آسیب‌های مالی فراوانی را به شرکت و اعتبار آن وارد کند. برای درک بهتری این موضوع در ادامه ارتباط میزان ریسک و نسبت مالکانه را با مثالی شرح می‌دهیم. هراندازه شرکت‌ها بتوانند هزینه‌های مربوط به فعالیت‌های شرکت را از سرمایه خود تامین کنند، ریسک کمتری متوجه آنها می‌شود و با مشکلات مالی کمتری مواجه می‌شوند.
بنابراین شرکت‌ها برای اینکه بتوانند مدیریت بهتری برای ریسک‌های موجود انجام دهند، می‌بایست نسبت‌های مالکانه را در حد قابل‌قبولی نگه دارند تا بتوانند توانایی بهتری در بازپرداخت بدهی‌های شرکت داشته باشند. برای علاقه‌مندان به حوزه مدیریت ریسک، فیلم آموزش مدیریت ریسک کریپتوگرام تهیه شده است که می‌توانید از لینک زیر آن را مشاهده کنید.
مثالی برای ارتباط ریسک و نسبت مالکانه
فروشگاهی را درنظر بگیرید که نسبت مالکانه آن برابر با ۷۰ درصد است. این نسبت مالکانه بیان میکند که ۷۰ درصد از اجناس و دیگر دارایی‌های فروشگاه مربوط به مالکان ان است و ۳۰ درصد بقیه از بدهی‌ها تامین شده است. اگر این فروشگاه بخواهد فعالیت‌های خود را گسترش دهد، به سرمایه بیشتری نیاز دارد.
در این حالت این فروشگاه دو راه را می‌تواند انتخاب کند. در حالت اول این فروشگاه از دارایی‌های صاحب فروشگاه استفاده میکند. در حالت دوم این فروشگاه می‌تواند برای گسترش فروشگاه میزان بدهی‌های خود را افزایش دهد. برای مثال می‌تواند وام بگیرد یا پول قرض کند.
در این حالت در صورتی که این فروشگاه روش دوم را انتخاب کند و برای تامین مالی وام دریافت کند، در این حالت با توجه به اینکه این فروشگاه میزان بدهی‌های خود را افزایش می‌دهد، نسبت مالکانه آن کاهش پیدا میکند. در این حالت اگر نسبت مالکانه آن به کمتر از ۵۰ درصد کاهش پیدا کند، ریسک عدم توانایی بازپرداخت وام‌های دریافتی افزایش پیدا میکند.
اما در صورتی که این فروشگاه از سرمایه خود برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی خود استفاده کند. در این حالت با توجه به بالا ماندن نسبت مالکانه برای این فروشگاه، ریسک کمتری متوجه آن می‌شود.
ارزش گذاری کسب و کار و نسبت مالکانه
ارزش‌گذاری کسب و کار به‌معنای قیمت‌گذاری بر روی شرکت است. تحلیل‌گران اقتصادی و بازار سرمایه برای اینکه بتوانند تحلیل بنیادی بهتری از شرکت‌ها و کسب و کارها داشته باشند، موارد مختلفی را از صورت‌های مالی شرکت بررسی می‌کنند. برای ارزش‌گذاری کسب و کارهای نیاز است تا علاوه بر ارزیابی میزان دارایی‌ها و میزان سودآوری شرکت، پتانسیل رشد آنها را در آینده نیز بررسی کنیم.
در این حالت مورد مهمی که در ارزش‌گذاری کسب و کارها و شرکت‌ها بررسی می‌شود، میزان تامین مالی آنها توسط سرمایه مالکان آنها است. بنابراین در این حالت هراندازه میزان نسبت مالکانه برای شرکتی بیشتر شود، این موضوع به این معنی است که شرکت مربوطه از ثبات مالی بیشتری برخوردار است و برای اداره آن به میزان بدهی‌های کمتری وابسته است. این موضوع کسب و کار مربوطه را برای سرمایه‌گذاری جذاب‌تر میکند.
ساختار سرمایه و نسبت مالکانه شرکت
ساختار سرمایه شرکت به میزان استفاده از بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام برای اداره شرکت می‌پردازد. شرکت‌ها از ترکیبی از سرمایه مالکان شرکت و دریافت تسهیلات برای انجام فعالیت‌های اقتصادی استفاده می‌کنند. نسبت مالکانه میزان استفاده از حقوق صاحبان سهام را در ساختار سرمایه شرکت نشان می‌دهند.
درک ساختار سرمایه شرکت، به تحلیل‌گران کمک میکند تا بتوانند مقدار ریسکی که شرکت با آن روبرو است را ارزیابی کنند. در این حالت هراندازه مقدار بیشتری از ساختار سرمایه‌ای شرکت را بدهی تشکیل دهد، شرکت مربوطه با میزان بیشتری از ریسک روبرو است.
برنامه‌ریزی استراتژیک و نسبت مالکانه
در برنامه‌ریزی استراتژیک اهدافی مشخص می‌شوند، سپس برای دست‌یابی به این اهداف برنامه‌ریزی‌های مناسبی انجام می‌شود. برای این منظور مدیران شرکت‌ها نیاز دارند تا اطلاعات کافی درباره میزان دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت داشته باشند تا بتوانند تصمیم‌گیری‌های بهتری را درباره فعالیت‌های آتی شرکت و اهداف موردنظر انجام دهند.
بنابراین شرکت‌هایی که نسبت مالکانه بالایی دارند راحت‌تر می‌توانند درباره فعالیت‌ها و اهداف آتی شرکت تصمیم‌گیری کنند. نسبت مالکانه بالا این امکان را به مدیران شرکت‌ها می‌دهد تا بتوانند منابع بیشتری را از سرمایه شرکت به گسترش فعالیت‌های اقتصادی تخصیص دهند.
این موضوع می‌تواند در نهایت سودآوری بیشتری را برای شرکت داشته باشد. اما شرکت‌هایی که نسبت مالکانه کمتری دارند در ابتدا نیاز دارند تا مدیریت بهینه‌ای را برای بازپرداخت بدهی‌های خود داشته باشند و در صورتی که برای بازپرداخت آنها برنامه‌ریزی‌های موفقی را انجام دهند می‌توانند در ادامه به‌دنبال گسترش فعالیت‌های اقتصادی شرکت با توجه به سرمایه‌های صاحبان شرکت باشند.
ارتباط سرمایه‌گذاران و نسبت مالکانه
سرمایه‌گذارانی که قصد خرید سهام شرکت‌های بورسی را دارند، برای اینکه بتوانند ارزش ذاتی شرکت‌ها را با استفاده از تحلیل بنیادی سهام مربوطه ارزیابی کنند، نیاز دارند تا صورت‌های مالی و ترازنامه‌های شرکت‌ها را بررسی کنند. یکی از مواردی که در ارزیابی ترازنامه‌های شرکت‌ها می‌بایست به آن توجه شود، نسبت مالکانه شرکت‌ها است.
در این حالت یکی از عوامل مهمی که در میزان ثبات شرکت‌های بورسی و استقبال سرمایه‌گذاران از آنها اهمیت دارد، نسبت مالکانه مطلوب و قابل‌قبول برای این شرکت‌ها است. سرمایه‌گذاران با بررسی نسبت مالکانه شرکت‌ها می‌توانند شرکت‌های مربوطه را از لحاظ توانایی برای پرداخت بدهی‌ها ارزیابی کنند. از سویی دیگر شرکت‌هایی که توان بالاتری در بازپرداخت بدهی‌های خود داشته باشند، امکان بیشتری برای گسترش فعالیت‌های شرکت و افزایش سودآوری دارند.
این موضوع به این دلیل است این شرکت‌ها از لحاظ پرداخت بدهی‌های خود مشکلی ندارند و می‌توانند تمرکز بیشتری برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی شرکت داشته باشند که در نهایت باعث سودآوری بیشتر برای این شرکت‌ها می‌شود.
نسبت مالکانه برای انتخاب سهام
همان‌طور که پیش‌تری توضیح دادیم یکی از فاکتورهایی که برای ارزیابی سهام شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شود، حقوق صاحبان سهام است. این موضوع زمانی ارزش بیشتری پیدا میکند که افراد بتوانند شرکت‌هایی که حوزه فعالیت مشابهی دارند را با هم مقایسه کنند.
در این حالت می‌توانند با توجه به میزان بدهی‌های هر کدام از شرکت‌ها تحلیل بهتری برای انتخاب سهام شرکت‌ها داشته باشند. برای درک بهتر این موضوع فرض کنید دو شرکت که حوزه فعالیت مشابهی دارند، سهام خود را در بورس عرضه کرده‌اند. شرکت الف دارای نسبت مالکانه ۷۰ درصد و شرکت ب نسبت مالکانه ۴۰ درصد دارد. در این حالت با توجه به درصد نسبت مالکانه بالایی که شرکت الف دارد، سرمایه‌گذاران بیشتری از آن استقبال می‌کنند.
اگر به مباحث مالی و حسابداری علاقه‌مند هستید می‌توانید فیلم‌های آموزشی مرتبط به این حوزه را از لینک‌های زیر مشاهده کنید.
برای مشاهده فیلم‌های آموزشی بیشتر می‌توانید از طریق لینک زیر به فیلم‌های آموزشی بیشتری از کریپتوگرام مرتبط با حسابداری و امور مالی دسترسی پیدا کنید.
جمع‌بندی
در ابتدای این مطلب از کریپتوگرام نسبت مالکانه را شرح دادیم و معنی آن را بیان کردیم. سپس مثالی برای محاسبه نسبت مالکانه ارائه کردیم. حقوق مالکانه را توضیح دادیم و نسبت‌های مالی در حسابداری را بیان کردیم. برای محاسبه نسبت مالکانه نیاز است تا اطلاعات مربوطه از ترازنامه استخراج شود. بنابراین در ادامه محاسبه این نسبت در ترازنامه را شرح دادیم. سپس نسبت مالکانه برای دریافت وام را بیان کردیم و نسبت اهرمی و نسبت مالکانه را شرح دادیم.
ارتباط مدیریت ریسک و نسبت مالکانه را توضیح دادیم و مثالی برای ارتباط ریسک با این نسبت آوردیم. سپس ارزش‌گذاری کسب و کارها را با استفاده از این نسبت بیان کردیم. برای این منظور ساختار سرمایه و برنامه‌ریزی استراتژیک را بیان کردیم. در پایان نیز ارتباط سرمایه‌گذاری و نسبت مالکانه را شرح دادیم و درباره استفاده از این نسبت در انتخاب سهام توضیحاتی ارائه کردیم.