دیفای چیست؟ آشنایی با کاربردها و برنامه‌های DeFi

پیدایش و فراگیری ارزهای دیجیتال تحولات و نوآوری‌های بزرگی با خود به همراه آورد که یکی از آنها بخش دیفای است. دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز مجموعه‌ای از خدمات مالی مبتنی بر بلاک چین است که نیاز به واسطه‌های سنتی مانند بانک‌ها یا نهادهای دولتی را از بین می‌برد. با دیفای، شما می‌توانید تقریباً تمام خدماتی را که بانک‌ها ارائه می‌دهند، از جمله دریافت سود، وام‌گیری و وام‌دهی، خرید بیمه، معامله دارایی‌ها و حتی مدیریت سرمایه را انجام دهید؛ اما با سرعت بیشتر، بدون کاغذبازی‌های پیچیده و بدون نیاز به واسطه.

دیفای به عنوان یک سیستم مالی غیرمتمرکز، بر بستر بلاک چین‌هایی مانند اتریوم عمل می‌کند و به کاربران این امکان را می‌دهد که به صورت مستقیم (همتا به همتا)، ناشناس و بدون مرز، معاملات خود را انجام دهند. همچنین، این فناوری به برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) جدیدی بسازند که خدمات مالی متنوعی مانند پرداخت‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، وام‌ها و مدیریت دارایی‌ها را ارائه می‌دهند.

جذابیت دیفای در این است که به کاربران قدرت کنترل بیشتری بر دارایی‌هایشان می‌دهد، هزینه‌های تراکنش را کاهش می‌دهد و دسترسی به خدمات مالی را برای همه افراد جهان باز می‌کند. در عین حال که صنعت دیفای نویدبخش ایجاد تحول در اقتصاد جهانی است، مانند هر فناوری نوظهور دیگری با چالش‌ها و ریسک‌های خاص خود مواجه است. در این مقاله بررسی می‌کنی که دیفای و کاربردهای آن چیست و چگونه باید از مزایا و معایب استفاده از اپلیکیشن‌های آن آگاه باشیم.

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) چیست؟

بعد از راه‌اندازی بیت کوین (BTC) در سال ۲۰۰۹، یک صنعت قوی و گسترده از دل تکنولوژی این ارز دیجیتال شکل گرفت. دنیای کریپتو و بلاک چین دارای بخش‌های مختلفی است که پروژه‌ها و شرکت‌ها در توسعه آن فعالیت می‌کنند و برنامه‌های گوناگونی با کاربردهای مختلف می‌سازند. یکی از این بخش‌ها، امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای است که به عنوان جایگزینی برای خدمات و امور مالی سنتی طراحی شده است. 

صنعت دیفای در واقع بر پایه قراردادهای هوشمند شکل گرفته که اولین بار در بلاک چین اتریوم (ETH) معرفی شدند. قراردادهای هوشمند همان تکنولوژی هستند که ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dapps) را ممکن می‌کنند. در واقع اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، برنامه‌های ساخته شده در بخش دیفای هستند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند و نیازهای مختلف کاربران در امور مالی غیرمتمرکز را برآورده می‌کنند.

اتریوم معروف‌ترین بلاک چین در بخش دیفای و توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز در دیفای است. بسیاری از برنامه‌های اولیه دیفای روی بلاک چین اتریوم ساخته شدند و هنوز هم بخش عمده‌ای از ارزش قفل‌شده (TVL) در حوزه دیفای مختص اتریوم است.

می‌توان گفت بیت کوین شبکه‌ای بود که ارز دیجیتال و مفهوم تمرکززدایی را به دنیا معرفی کرد، اما امکان توسعه دیگر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مانند توکن‌ها یا برنامه‌های خدمات مالی در بیت کوین وجود نداشت. این شبکه اتریوم بود که با معرفی قراردادهای هوشمند، به سازندگان اجازه داد بر بستر این شبکه انواع توکن‌ها، برنامه‌ها، بازی‌ها، NFTها و بسیاری موارد دیگر را توسعه دهند.

دیفای زیرمجموعه‌ای از دنیای بزرگ کریپتو است که بسیاری از خدمات مالی معمولی را به شکلی ارائه می‌دهد که توسط کاربران کنترل می‌شود، نه توسط یک نهاد یا سازمان مرکزی. خدمات اولیه دیفای با وام‌دهی شروع شد، اما اکنون به حوزه‌های دیگری مانند پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، معامله‌گری، تامین نقدینگی و غیره گسترش یافته است. هدف نهایی دیفای به چالش کشیدن و در نهایت جایگزین کردن سیستم‌های خدمات مالی سنتی است.

برنامه‌های دیفای اغلب از کدهای متن‌-باز یا اوپن سورس (Open Source) استفاده می‌کنند. این قابلیت باعث می‌شود هر کس که علم و دانش کافی داشته باشد بتواند بدون نیاز به مجوز، روی برنامه‌های موجود ساخت و ساز و توسعه انجام دهد.

منظور از «غیرمتمرکز» در دیفای چیست؟

برای درک دنیای دیفای، باید ابتدا مفهوم غیرمتمرکز بودن یا همان تمرکززدایی را درک کنیم. غیرمتمرکز بودن یعنی هیچ سازمان یا نهادی کنترل یک سیستم را به طور کامل در دست ندارد. برای مثال، بانک‌ها و موسسات مالی سنتی کنترل زیادی روی دارایی‌های شما دارند. آن‌ها می‌توانند حساب شما را مسدود کنند یا دسترسی شما به پولتان را محدود کنند، ضمن اینکه شما به ساعات کاری و سیاست‌های داخلی آنها وابسته هستید.

در مقابل، غیرمتمرکز بودن در دیفای به معنای توزیع قدرت در میان کاربران و کاهش ریسک است. در این سیستم کاربران کنترل دارایی‌های خود را بر عهده دارند، به ساعات کاری خاص یا مرزبندی‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی محدود نیستند و حتی پلتفرم‌های دیفای را با سیستم‌های حکمرانی غیرمتمرکز (DAO) اداره می‌کنند.

تمرکززدایی در کاهش ریسک و افزایش امنیت داده‌ها نیز تاثیر بسزایی دارد. به عنوان مثال، اگر یک شرکت تمام داده‌های مشتریان خود را در یک مکان ذخیره کند، یک هکر فقط به دسترسی همان مکان نیاز دارد تا به حجم زیادی از اطلاعات دسترسی پیدا کند. اما اگر این داده‌ها در مکان‌های مختلف توزیع شوند آسیب‌پذیری شبکه پایین می‌آید و امنیت بهبود پیدا می‌کند.

تاریخچه دیفای

۲۰۱۵: آغاز مسیر دیفای با اتریوم

هرچند بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال مفهوم تمرکززدایی را معرفی کرد، اما اکوسیستم بیت کوین برای پشتیبانی از پروتکل‌های دیفای طراحی نشده بود. این نیاز با بلاک چین اتریوم در سال ۲۰۱۵ و قابلیت قراردادهای هوشمند آن برطرف شد. قراردادهای هوشمند به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز متنوع از جمله پروتکل‌های دیفای را ایجاد کنند.

۲۰۱۷: ظهور MakerDAO و صرافی‌های غیرمتمرکز

یکی از اولین پروتکل‌های دیفای، MakerDAO با ارز دیجیتال DAO، در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد. این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد تا با وثیقه‌گذاری دارایی‌های دیجیتال، وام بگیرند یا سود دریافت کنند. میکر دائو همچنین اولین استیبل کوین غیرمتمرکز به نام DAI را معرفی کرد. در همان سال، صرافی‌های غیرمتمرکزی مانند EtherDelta به کاربران امکان دادند بدون نیاز به نهادهای مرکزی، توکن‌های خود را معامله کنند.

بیشتر بخوانید: صرافی غیرمتمرکز چیست؟

۲۰۱۷: رونق ICOها

در سال ۲۰۱۷، مکانیزم عرضه اولیه سکه (ICO) به شدت محبوب شد و به کاربران اجازه داد تا در تأمین مالی پروژه‌های نوآورانه مشارکت کنند. این روند، با وجود برخی سوءاستفاده‌ها، به معرفی پروتکل‌های موفقی مانند Aave و 0x منجر شد که هنوز هم از مهم‌ترین پلتفرم‌ها در صنعت دیفای هستند.

بیشتر بخوانید: عرضه اولیه ICO چیست؟

۲۰۱۸: تحولی جدید با استخرهای نقدینگی

روند استفاده از استخرهای نقدینگی و مکانیزم‌های بازارساز خودکار (AMM) در این سال شدت گرفت. یونی سواپ (Uniswap)، یکی از موفق‌ترین پروتکل‌ها، در همین دوره معرفی شد. این پلتفرم با ارائه قابلیت معامله همه توکن‌های ERC-20 از طریق استخرهای نقدینگی، صنعت دیفای را به سطح جدیدی برد.

۲۰۲۰: رشد سریع دیفای پس از نوسانات زیاد

در آغاز همه‌گیری کرونا و با در نظر گرفتن سقوط قیمت اتریوم در مارس ۲۰۲۰، صنعت دیفای با چالش‌هایی روبرو شد. اما پس از گذر از این آزمون سخت، سال ۲۰۲۰ به نقطه عطفی در رشد صنعت دیفای تبدیل شد. پروتکل‌هایی مانند Compound با معرفی توکن‌های حاکمیتی (مانند COMP) و ایده ییلد فارمینگ، کاربران را برای تعامل بیشتر با سیستم دیفای تشویق کردند. همچنین پلتفرم‌هایی مانند Yearn Finance و SushiSwap با نوآوری‌های خود به گسترش دیفای کمک کردند.

پس از ۲۰۲۰: گسترش به بلاک چین‌های جدید

با رشد سریع دیفای، بسیاری از پروتکل‌ها به بلاک چین‌هایی غیر از اتریوم مانند سولانا و کاردانو منتقل شدند تا از پیشرفت‌های جدید بهره ببرند. در حالی که دیفای همچنان با چالش‌هایی مانند امنیت و پذیرش عمومی روبرو است، رشد آن نشان‌دهنده تمایل جهانی برای جایگزینی سیستم‌های مالی سنتی با فناوری‌های نوآورانه است.

دیفای چگونه کار می‌کند؟

سیستم دیفای و رویکرد نوآورانه آن در ارائه خدمات مالی از ترکیب مواردی مانند تکنولوژی قراردادهای هوشمند، کیف پول‌های ارز دیجیتال و اوراکل‌ها استفاده کرده تا زیرساختی فراهم کند که امکان انجام تراکنش‌ها را به صورت مستقیم و شفاف بین کاربران ارائه دهد. در اینجا بخش‌های اصلی سازنده صنعت دیفای را بررسی می‌کنیم:

1. قراردادهای هوشمند:
   در قلب دیفای، قراردادهای هوشمند قرار دارند. این قراردادها که روی بلاک چین اتریوم یا دیگر بلاک چین‌ها مانند کاردانو یا سولانا اجرا می‌شوند، کدهایی هستند که به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه، شرایط توافق بین طرفین را اجرا می‌کنند. به عنوان مثال، یک قرارداد هوشمند می‌تواند وامی را تنها در صورتی آزاد کند که وثیقه مناسب توسط وام‌گیرنده ارائه شده باشد.
2. شبکه‌های بلاک چین:
   دیفای از شبکه‌های بلاک چین عمومی استفاده می‌کند که در آن تمامی تراکنش‌ها در دفتر کل‌ توزیع‌شده ذخیره می‌شوند. این شفافیت، اعتمادسازی را افزایش داده و به کاربران این امکان را می‌دهد که تراکنش‌های مالی خود را به صورت ایمن و بدون نیاز به مجوز از نهادهای مرکزی انجام دهند. بدون فناوری بلاک چین صنعت دیفای نیز وجود نداشت.
3. کیف پول‌های ارز دیجیتال:
   کاربران دیفای به جای حساب‌های بانکی، از کیف پول‌های ارز دیجیتال یا ولت‌ها برای ذخیره و مدیریت دارایی‌های خود استفاده می‌کنند. این کیف پول‌ها کلیدهای خصوصی منحصر به فردی دارند که به کاربران اجازه دسترسی و کنترل کامل بر دارایی‌هایشان می‌دهد.
4. اوراکل‌ها (Oracles):
   اوراکل‌ها نقش حیاتی در عملکرد دیفای دارند. آن‌ها پل ارتباطی بین دنیای خارج و فضای بلاک چین هستند و اطلاعات خارجی را به قراردادهای هوشمند منتقل می‌کنند. به عنوان مثال، یک قرارداد هوشمند می‌تواند برای اجرای صحیح نیاز به اطلاعاتی مانند قیمت لحظه‌ای دارایی‌ها یا نتایج یک رویداد داشته باشد. اوراکل‌ها داده‌ها را از منابع مختلف جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در قالبی که قابل‌استفاده در بلاک چین باشد، ارائه می‌دهند. این داده‌ها سپس به قراردادهای هوشمند ارسال می‌شوند تا بر اساس شرایط تعیین‌شده، اجرا شوند. چین لینک (LINK) یکی از معروف‌ترین پروتکل‌های اوراکل در فضای بلاک چین است.

کاربردهای دیفای

دیفای با ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات مالی به شکل غیرمتمرکز و بدون نیاز به واسطه‌های سنتی، انقلابی در دنیای مالی ایجاد کرده است. در اینجا به برخی از مهم‌ترین کاربردهای دیفای اشاره می‌کنیم:

۱. وام‌دهی و وام‌گیری

پلتفرم‌های وام‌دهی دیفای یکی از محبوب‌ترین کاربردهای این اکوسیستم هستند. این پلتفرم‌ها به کاربران اجازه می‌دهند تا دارایی‌های دیجیتال خود را به‌عنوان وثیقه قرار داده و وام بگیرند یا دارایی‌های خود را قرض دهند و سود دریافت کنند. استفاده از این پلتفرم‌های کاغذبازی وام‌گیری از بانک‌ها را ندارد و پرداخت سود وام‌دهندگان نیز به صورت لحظه‌ای پرداخت می‌شود. پروتکل‌هایی مانند Aave و Compound از بهترین مثال‌های این مورد هستند.

۲. پرداخت‌ها و استیبل‌کوین‌ها

برای انجام تراکنش‌های پایدار در اکوسیستم دیفای، استیبل‌کوین‌ها نقش اساسی دارند. این ارزها معمولاً به ارزهای فیات مانند دلار یا یورو متصل پگ شده‌اند و از نوسانات شدید ارزهای دیجیتال جلوگیری کاملاً دور می‌مانند. از استیبل کوین‌ها برای خرید و فروش کالاها و خدمات، ذخیره ارزش پایدار در معاملات مالی و کاهش ریسک در استراتژی‌های مالی دیفای استفاده می‌شود. استیبل کوین‌ها بر بستر بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، ترون و سولانا ساخته می‌شوند. مهم‌ترین نمونه استیبل‌کوین‌ها شامل USDT، USDC و DAI است.

بیشتر بخوانید: بهترین استیبل کوین های بازار ارزهای دیجیتال کدام‌اند؟

۳. معاملات و صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به کاربران اجازه می‌دهند تا ارزهای دیجیتال خود را به‌صورت مستقیم و بدون واسطه معامله کنند. این نوع صرافی‌ها زیرمجموعه‌ای از صنعت دیفای هستند. ویژگی‌های مهم صرافی‌های غیرمتمرکز عبارتند از عدم نیاز به ثبت‌نام یا احراز هویت، استفاده از استخرهای نقدینگی برای تسهیل معاملات و امنیت بالاتر به دلیل کنترل کامل کاربر بر دارایی‌ها. سوشی سواپ، پنکیک سواپ و یونی سواپ از مهم‌ترین نمونه صرافی‌های غیرمتمرکز هستند.

۴. سرمایه‌گذاری و کسب سود

دیفای فرصت‌های جذابی برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد منفعل از طریق استخرهای نقدینگی، استیکینگ و ییلد فارمینگ فراهم می‌کند. در ییلد فارمینگ کاربران دارایی‌های خود را به پروتکل‌های دیفای قرض می‌دهند و سود دریافت می‌کنند. در استیکینگ نیز کاربران دارایی‌های خود را قفل می‌کنند تا امنیت شبکه را تضمین کنند و در عوض، سود دریافت کنند. صرافی “کریپتو.ایکس cryptodotX” در بخش نوبیفای خود خدمات ییلد فارمینگ و استیکینگ ارائه می‌دهد که کاربران ایرانی می‌توانند به راحتی از آنها برای کسب سود استفاده کنند.

بهترین اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های دیفای

اپلیکیشن‌های دیفای نقش کلیدی در ارائه خدمات مالی غیرمتمرکز دارند و واسط‌هایی بین کاربران و بلاک چین ایجاد می‌کنند. با استفاده از این اپلیکیشن‌ها، انجام معاملات و دسترسی به خدمات مالی مختلف برای همه آسان می‌شود. اپلیکیشن‌های دیفای در واقع همان برنامه‌های غیرمتمرکز یا dapps هستند. این برنامه‌ها روی دستگاه‌هایی مانند رایانه‌های شخصی، تبلت‌ها یا گوشی‌های هوشمند نصب می‌شوند و امکانات مالی گوناگونی از جمله وام‌دهی، تجارت، سرمایه‌گذاری و استفاده از استیبل‌کوین‌ها را ارائه می‌دهند. بدون این اپلیکیشن‌ها، کاربران مجبور می‌شدند با استفاده از ابزارهایی پیچیده مانند خط فرمان (Command Line) به بلاک چین متصل شوند.

در ادامه به بررسی انواع اپلیکیشن‌های دیفای و نمونه‌های بارز هر دسته می‌پردازیم:

۱. اپلیکیشن‌های استیکینگ

• Lido Finance:
  معتبرترین پروتکل موجود برای استیکینگ اتریوم (ETH).
• Rocket Pool:
  دومین پروتکل محبوب استیکینگ اتریوم که رابط کاربری ساده و کاربرپسندی دارد.
• StakeWise:
  یک سرویس استیکینگ اتریوم که از رویکرد دو توکنی استفاده می‌کند.

۲. اپلیکیشن‌های وام‌دهی و وام‌گیری

• AAVE:
  پیشروترین پلتفرم وام‌دهی و وام‌گیری دیفای از نظر ارزش کل قفل شده (TVL).
• Compound:
  یک پلتفرم کاربرپسند که سود در آن به صورت خودکار محاسبه و اضافه می‌شود.
• Silo Finance:
  یک پلتفرم وام‌دهی وثیقه‌دار که برای نقدینگی تک‌دارایی (single-asset liquidity) طراحی شده است.

۳. اپلیکیشن‌های صرافی غیرمتمرکز (DEX)

• Uniswap:
  محبوب‌ترین و پیشروترین پلتفرم صرافی غیرمتمرکز در حوزه دیفای.
• Curve Finance:
  بهینه‌شده برای مبادلات استیبل کوین با هزینه و لغزش کم.
• SushiSwap:
  پلتفرمی که روی وام‌دهی وثیقه‌دار با تمرکز بر نقدینگی تک‌دارایی فعالیت می‌کند.

۴. اپلیکیشن‌های بازار مشتقات

• Lyra برای معاملات آپشنز:
  محبوب‌ترین و دارای بیشترین نقدینگی برای مبادله آپشنز.
• GMX برای معاملات پرپچوال:
  یکی از پیشروترین پلتفرم‌های غیرمتمرکز برای معاملات آتی دائمی.
• dYdX برای معاملات پرپچوال:
  امکان معاملات پیشرفته با اهرم، بازار مشتقات و کارمزد پایین را فراهم می‌کند.

۵. اپلیکیشن‌های جمع‌آوری سود و ییلد فارمینگ:

• Yearn Finance:
  یک پلتفرم دیفای که با استفاده از استراتژی‌های خودکار، سود کاربران را به حداکثر می‌رساند.
• Beefy Finance:
  بازده سرمایه‌گذاری را در زنجیره‌های مختلف بلاک چین به‌صورت خودکار بهینه می‌کند.
• Origin DeFi:
  یک استیبل‌کوین سودآور دارد که نیاز به استیکینگ یا قفل کردن سرمایه را از بین می‌برد و تمرکز آن بر NFTها است.

۶. استیبل کوین‌ها

• Dai:
  یک استیبل‌کوین مبتنی بر اتریوم که توسط MakerDAO مدیریت می‌شود. دای با وثیقه‌گذاری ارزهای دیجیتال تولید می‌شود و برای تأمین ثبات ارزش خود از مدل چندوثیقه‌ای استفاده می‌کند. از این استیبل کوین در پروتکل‌های مختلف مانند اوه استفاده می‌شود.
• USDC:
  یک استیبل‌کوین قابل اعتماد که نسبت ۱:۱ با دلار آمریکا دارد. این استیبل‌کوین توسط صرافی کوین بیس و شرکت Circle توسعه یافته و از استانداردهای قانونی برخوردار است. از این استیبل کوین می‌توان در شبکه‌های بلاک چین مختلف مانند اتریوم و سولانا استفاده کرد.

نحوه تشخیص بهترین برنامه‌های دیفای

برای انتخاب بهترین برنامه‌های دیفای، لازم است معیارها و ابزارهای کارآمد برای ارزیابی عملکرد، اعتبار و کارایی این برنامه‌ها را بشناسیم. یکی از این معیارها محاسبه ارزش کل قفل شده یا TVL اپلیکیشن‌های دیفای است.

ارزش کل قفل شده یا TVL

ارزش کل قفل شده (Total Value Locked) یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی یک پروژه دیفای است. این معیار نشان‌دهنده‌ی مقدار سرمایه‌ای است که کاربران در یک پروتکل خاص قفل کرده‌اند؛ مانند مقدار سپرده‌گذاری در استخرهای نقدینگی یا مقدار وثیقه‌گذاری در پروتکل‌های وام‌گیری.

برای محاسبه ارزش کل قفل شده در یک برنامه دیفای، از اطلاعات زیر استفاده می‌شوپ:

• دارایی‌های سپرده‌شده: مقدار کل دارایی‌هایی که کاربران در یک پروتکل قفل کرده‌اند.
• قیمت دارایی‌ها: ارزش دارایی‌ها به نرخ روز بازار.
• مجموع ارزش دارایی‌ها در پروتکل: حاصل‌ضرب تعداد توکن‌های قفل‌شده در قیمت لحظه‌ای آن‌ها.

اما چرا مهم است که قبل از استفاده از یک اپلیکیشن دیفای حتماً مقدار TVL آن را چک کنیم؟ به این دلیل که  TVL بالا نشان‌دهنده اعتماد بیشتر کاربران به پروتکل است. پروتکل‌هایی با ارزش کل قفل شده بالا معمولاً نقدینگی بیشتری برای تراکنش‌ها و فعالیت‌های مالی دارند. همچنین روند افزایش TVL نشان‌دهنده رشد و پذیرش پروتکل توسط جامعه است.

جدا از بررسی مقدار ارزش کل قفل شده در اپلیکیشن‌های دیفای، دو سایت مرجع و معتبر دیگر هستند که در انتخاب صحیح به شما کمک زیادی می‌کنند. پلتفرم‌های DappRadar و DefiLlama هر دو برای بررسی عمیق برنامه‌های دیفای و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز طراحی شدند و پارامترهای متنوعی برای فیلتر کردن این برنامه‌ها دارند.

دپ رادار (DappRadar)

دپ رادار یکی از وبسایت‌های پیشرو برای بررسی دقیق و مقایسه برنامه‌های دیفای است. این پلتفرم اطلاعات جامعی درباره TVL، تعداد کاربران، حجم تراکنش‌ها و دیگر معیارهای کلیدی پروتکل‌های دیفای ارائه می‌دهد. ویژگی‌های اصلی دپ رادار عبارتند از:

• دسته‌بندی بر اساس نوع اپلیکیشن (صرافی غیرمتمرکز، پلتفرم وام‌دهی، استیکینگ و غیره).
• امکان بررسی عملکرد روزانه، هفتگی، و ماهانه پروتکل‌ها.
• ارائه رتبه‌بندی بر اساس ارزش کل قفل شده و تعداد کاربران.

دیفای لاما (DeFiLlama)

دیفای لاما یکی دیگر از منابع معتبر برای بررسی ارزش کل قفل شده در اپلیکیشن‌های دیفای و مقایسه پروتکل‌های دیفای است. این پلتفرم داده‌های دقیقی درباره TVL هر پروتکل و تغییرات آن در بازه‌های زمانی مختلف ارائه می‌دهد. ویژگی‌های دیفای لاما عبارتند از:

• مشاهده TVL کلی دیفای در بلاک چین‌های مختلف (مانند اتریوم، بایننس اسمارت چین، سولانا و غیره).
• رتبه‌بندی پروتکل‌ها بر اساس ارزش کل قفل شده آنها.
• امکان بررسی TVL پروژه‌ها در دسته‌بندی‌های مختلف (صرافی‌های غیرمتمرکز، استیکینگ، وام‌دهی و غیره).

نکات کلیدی برای انتخاب بهترین برنامه‌های دیفای

• امنیت پروتکل: مطمئن شوید که پروتکل‌های موردنظر توسط شرکت‌های امنیتی معتبر (مانند CertiK) حسابرسی شده‌اند.
• جامعه کاربری فعال: پروتکل‌هایی با جامعه فعال در پلتفرم‌هایی مانند دیسکورد و توییتر وردیت معمولاً پایداری بیشتری دارند.
• روند TVL: افزایش پایدار ارزش کل قفل شده در برنامه نشانه‌ای از رشد و اعتماد کاربران است.
• حاکمیت غیرمتمرکز: پروتکل‌هایی با سیستم حاکمیت غیرمتمرکز (DAO) معمولاً ریسک‌های کمتری دارند.

مزایای دیفای

فناوری امور مالی غیرمتمرکز به‌دلیل ویژگی‌ها و مزایای منحصربه‌فردش، در حال تغییر زیرساخت‌های سنتی مالی است. در ادامه، مهم‌ترین مزایای دیفای را با جزئیات برسی می‌کنیم:

۱. دسترسی آزاد و بدون مرز

یکی از مزایای برجسته دیفای، دسترسی باز و بدون نیاز به مجوز و بدون محدودیت جغرافیایی است. برای استفاده از دیفای نیازی به افتتاح حساب یا تکمیل فرآیندهای اداری ندارید. تنها با یک کیف پول و اتصال به اینترنت می‌توانید وارد دنیای دیفای شوید. همچنین خدمات دیفای برای همه افراد در سراسر جهان در دسترس است، بدون نیاز به مدارک هویتی یا شرایط خاص.

۲. حریم خصوصی و ناشناس بودن

دیفای از سیستم‌های شبه‌ناشناس (Pseudonymous) پشتیبانی می‌کند که اطلاعات هویتی شما را پنهان نگه می‌دارد. برای انجام تراکنش‌های دیفای نیازی به ارائه نام، ایمیل یا سایر اطلاعات حساس نیست. تراکنش‌ها تنها از طریق کلید خصوصی کیف پول شما انجام می‌شوند که مانند یک نام کاربری رندوم عمل می‌کند.

۳. انعطاف‌پذیری و کنترل کامل

کاربران در دیفای از آزادی کامل در مدیریت دارایی‌های خود بهره‌مند هستند. در صنعت دیفای شما می‌توانید دارایی‌های خود را در هر زمان و به هر مقصدی منتقل کنید، بدون نیاز به اجازه‌گیری یا تأخیر در تراکنش. همچنین دیفای هزینه‌های انتقال و کارمزدهای بانکی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

۴. سرعت و کارایی بالا

تراکنش‌های دیفای به‌طور قابل‌توجهی سریع‌تر از سیستم‌های سنتی مالی هستند. انتقال دارایی‌ها در دیفای معمولاً در چند دقیقه یا حتی چند ثانیه انجام می‌شود. نرخ‌های سود و پاداش‌ها در دیفای نیز به‌ طور مداوم و در فواصل کوتاه (حتی هر ۱۵ ثانیه) به‌روزرسانی می‌شوند.

۵. شفافیت و اعتماد

دیفای بر پایه شفافیت عمل می‌کند؛ تمامی کدها و تراکنش‌های مربوط به پروتکل‌های دیفای در بلاک چین ذخیره می‌شوند و برای همه کاربران قابل مشاهده و بررسی هستند. همچنین کاربران می‌توانند صحت عملکرد پروتکل‌ها را به‌طور مستقل بررسی کنند.

۶. عدم تمرکز و حکمرانی دموکراتیک

دیفای جایگزینی برای واسطه‌های متمرکز ایجاد کرده است. تمامی فرآیندها در دیفای توسط کدهای هوشمند مدیریت می‌شوند، نه نهادهای متمرکز. مهم‌تر از آن، تغییرات در پروتکل‌ها معمولاً از طریق رأی‌گیری جامعه انجام شده و حکمرانی آن توسط سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAOs) انجام می‌شود که نشان‌دهنده دموکراسی در مدیریت است.

۷. قابلیت تعامل و ترکیب‌پذیری

دیفای از فناوری‌هایی بهره می‌برد که امکان همکاری و ساخت اپلیکیشن‌های ترکیبی را فراهم می‌کنند. پروتکل‌های دیفای در یک بلاک چین به‌طور طبیعی با یکدیگر قابل تعامل هستند، زیرا بر روی شبکه‌های بلاک چین مشترک ساخته شده‌اند. کاربران می‌توانند چندین پروتکل دیفای را هم‌زمان به‌کار گیرند یا اپلیکیشن‌های جدیدی بر پایه این پروتکل‌ها بسازند.

۸. مدل‌های کاربر-محور و انگیزشی

دیفای کاربران را برای مشارکت در خدمات مالی تشویق می‌کند. کاربرانی که نقدینگی فراهم می‌کنند یا در فرایندهای استیکینگ شرکت می‌کنند، پاداش‌های مالی دریافت می‌کنند. کاربران می‌توانند از میان رابط‌های مختلف، بهترین گزینه را برای دسترسی به خدمات انتخاب کنند.

معایب دیفای

اگرچه دیفای توانسته است مزایای چشمگیری را برای کاربران ارائه دهد، این فناوری همچنان با چالش‌ها و معایب خاصی روبرو است که نیاز به بررسی دقیق دارد. در ادامه به جزئیات این معایب می‌پردازیم:

۱. نبود نظارت و حمایت قانونی

بسیاری از پلتفرم‌های دیفای در فضایی بدون نظارت و مقررات شفاف فعالیت می‌کنند یا ممکن است در مناطقی که مقررات مالی اعمال می‌شود، به‌طور غیرقانونی فعالیت کنند. در صورت بروز مشکلات، مانند از دست رفتن دارایی‌ها یا خطای تراکنش، هیچ نهادی برای کمک یا جبران خسارت کاربران وجود ندارد. همچنین برخی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در دیفای ممکن است فاقد ارزش واقعی باشند و به‌عنوان کلاهبرداری طراحی شده باشند.

۲. نوسانات بالا و خطر از دست دادن سرمایه

ارزش دارایی‌های دیجیتال و نرخ بهره در دیفای می‌تواند به‌شدت تغییر کند و دچار نوسان شود که باعث افزایش خطرات سرمایه‌گذاری می‌شود. به دلیل نوظهور بودن فناوری دیفای، سرمایه‌گذاری در آن با خطراتی همراه است که ممکن است برای سرمایه‌گذاران کم‌تجربه مناسب نباشد. همچنین برای وام‌گیری در دیفای، معمولاً نیاز است که مقدار معادل یا بیشتری از دارایی‌های دیجیتال به‌عنوان وثیقه قرار دهید. در صورت عدم بازپرداخت، پروتکل‌ها می‌توانند وثیقه شما را بدون هشدار مصادره کنند.

۳. هزینه‌های متغیر و بالا

هزینه‌های گس و کارمزد تراکنش در بلاک چین‌هایی مانند اتریوم می‌تواند به‌شدت افزایش یابد، به‌خصوص در زمان ترافیک بالا. این امر انجام تراکنش‌ها را گران و برای بسیاری از کاربران غیرقابل دسترس می‌کند. تغییر مداوم نرخ‌ها و کارمزدها نیز ممکن است پیش‌بینی هزینه‌های کلی را برای کاربران دشوار کند.

۴. آسیب‌پذیری در برابر هک و کلاهبرداری

اگرچه بلاک چین‌ها به‌خودی‌ خود ایمن هستند، پروتکل‌ها و قراردادهای هوشمند دیفای ممکن است دارای باگ‌ها یا آسیب‌پذیری‌هایی باشند که هکرها از آن‌ها سوءاستفاده می‌کنند. همینطور اگرچه دیفای به شفافیت و متن-باز بودن کدها معروف است، کاربران عادی نمی‌توانند تمامی ریسک‌های پنهان یا مشکلات کد را به‌درستی تشخیص دهند.

۵. از دست دادن کلید خصوصی و دارایی‌ها

دسترسی به کیف پول دیفای به کلیدهای خصوصی وابسته است. اگر کلید خصوصی خود را گم کنید یا فراموش کنید، دارایی‌های شما برای همیشه از دست خواهند رفت. برخلاف سیستم‌های سنتی که بازیابی حساب امکان‌پذیر است، در دیفای هیچ راهی برای بازیابی کلید خصوصی وجود ندارد.

۶. پیچیدگی و دشواری برای کاربران تازه‌کار

استفاده از پلتفرم‌های دیفای مانند وام‌دهی، استیکینگ و صرافی‌های غیرمتمرکز ممکن است برای کاربران غیرحرفه‌ای گیج‌کننده باشد. کاربران ممکن است به‌دلیل عدم آگاهی کافی، درگیر پروتکل‌هایی با خطر بالا یا پروژه‌های نامعتبر شوند یا در استفاده از پلتفرم‌ها اشتباهی انجام دهند.

۷. نبود کنترل در صورت بروز خطا

تراکنش‌های دیفای غیرقابل بازگشت هستند. اگر اشتباهی در انتقال دارایی رخ دهد، بازیابی آن تقریباً غیرممکن است. از سوی دیگر، طرفین تراکنش می‌توانند در هر نقطه‌ای از جهان باشند، که ردیابی یا اعمال قانون را دشوار می‌کند.

جمع‌بندی

دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز، یک نوآوری بزرگ در دنیای فناوری بلاک چین است که خدمات مالی را بدون نیاز به واسطه‌هایی مانند بانک‌ها ارائه می‌دهد. این سیستم بر بستر بلاک چین‌هایی همچون اتریوم عمل کرده و از قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) برای اجرای خدمات استفاده می‌کند. کاربران در دیفای می‌توانند به خدماتی مانند وام‌دهی و وام‌گیری، معاملات غیرمتمرکز، مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری دسترسی داشته باشند.

ویژگی کلیدی دیفای، تمرکززدایی است؛ به این معنا که کنترل دارایی‌ها به جای سازمان‌های مرکزی در دست کاربران است. این سیستم با حذف واسطه‌ها، هزینه‌ها را کاهش داده، امنیت داده‌ها را افزایش داده و دسترسی به خدمات مالی را برای همه فراهم می‌کند.

دیفای طی سال‌های اخیر به سرعت رشد کرده و کاربردهایی از جمله وام‌دهی، استیکینگ، استفاده از استیبل‌کوین‌ها و صرافی‌های غیرمتمرکز را شامل می‌شود. با وجود فرصت‌های جذاب این فناوری، دیفای با چالش‌هایی مانند امنیت و پذیرش عمومی نیز روبرو است. اما با پیشرفت فناوری و پذیرش بیشتر کاربران، صنعت دیفای آینده‌ای نویدبخش برای نظام‌های مالی جهانی برای کاربران در نظر دارد.

پرسش‌های متداول