با رشد سرسام‌آور توکن‌های غیرمثلی (NFT) در سال ۲۰۲۱، تعویض‌پذیری (fungibility) به یکی از موضوعات برجسته در حوزه ارزهای دیجیتال تبدیل شد؛ اما در این میان، گونه‌ای دیگر از توکن‌ها نیز مطرح شده‌اند که توکن نیمه‌مثلی (semi-fungible tokens) نام دارند.
موضوع «مثلی‌بودن یا نبودن» توکن‌ها یا همان «قابلیت تعویض‌پذیری» حقیقتاً یکی از موضوعات جذاب دنیای ارزهای دیجیتال است. اگر با حوزه ارزهای دیجیتال و نوآوری‌های آنها آشنایی کلی داشته باشید، حتماً با توکن‌های غیرمثلی هم آشنا هستید و از موج جدیدی که این توکن‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال به راه انداخته‌اند باخبرید.
به‌طور خلاصه، توکن‌های مثلی توکن‌هایی هستند که تفاوتی با یکدیگر ندارند و می‌توان آنها را با یکدیگر تعویض کرد؛ اما توکن‌های غیرمثلی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که باعث تمایز آنها از یکدیگر می‌شود و بنابراین قابلیت تعویض‌پذیری ندارند. در این بین، انواع دیگری از توکن‌ها هم وجود دارند که نیمه‌مثلی هستند. در این مطلب که به‌کمک مقاله‌ای از وب‌سایت کوین دسک گردآوری شده، توکن‌های نیمه‌مثلی را بررسی می‌کنیم و مروری بر تفاوت‌های آنها با دو نوع قبلی خواهیم داشت.
توکن‌های مثلی، غیرمثلی و نیمه‌مثلی
در نیمه اول سال ۲۰۲۱، استقبال از توکن‌های غیرمثلی به شکل حیرت‌آوری رشد کرد. داده‌های وب‌سایت NonFungible نشان می‌دهد که فروش توکن‌های غیرمثلی در سه‌ماهه اول سال جاری میلادی به بیش از ۲.۴ میلیارد دلار رسیده است. این رقم ۲۰ برابر آمار سه‌ماهه پیش از آن است.
اکنون که در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ هستیم، نه‌تنها خبری از کندشدن این روند نیست، بلکه شاهد شکل‌گیری روند‌های جدید در دنیای NFTها و همسوشدن آن با دنیای دیفای هستیم. نسل جدید NFTها که به‌وسیله پروتکل‌هایی مانند NFT20 و NFTX هدایت می‌شوند، در قالب توکن‌هایی عرضه می‌شوند که به استخرهای نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز متصل هستند و از این طریق، کاربرد مالی پیدا می‌کنند. بازی پرطرفدار اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) یک نمونه بارز از ترکیب دیفای و NFT است.
اگر می‌خواهید درباره این روند‌های ترکیبی بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله قطعه بعدی پازل ارزهای دیجیتال؛ پروتکل‌های NFT در دنیای دیفای را مطالعه کنید.
بازار توکن‌های غیرمثلی اوپن‌سی (OpenSea) که پیشروترین بازار NFTهای مبتنی بر اتریوم است، در روز اول ماه اکتبر (۹ مهر) حجم معاملاتی برابر با ۷۰ میلیون دلار را تجربه کرد. این در حالی است که حجم متوسط معاملات روزانه این پلتفرم در ماه ژوییه ۸.۳ میلیون دلار بوده است.
ارزش میانگین توکن‌های غیرمثلی کریپتوپانکس (CryptoPunks) نیز در همین دوره، رکورد ۶۶.۹۱۹ اتر (۲۳۸٬۸۳۳ دلار در زمان نگارش مطلب) در ازای هر NFT را ثبت کرد. کریپتوپانکس اولین مجموعه توکن‌های غیرمثلی است که روی بلاک چین اتریوم ایجاد شد.
این رشد انفجاری موج تازه‌ای از نوآوری را در حوزه دارایی‌های غیرمثلی آغاز کرده که به ایجاد نوع جدیدی از توکن‌ها با نام «توکن‌های نیمه‌مثلی» منجر شده است. این توکن‌ها در ابتدای ایجادشان تعویض‌پذیر هستند، اما بعد به توکن‌های تعویض‌ناپذیر تبدیل می‌شوند. با این مقدمه، اکنون نگاهی به این مفاهیم و ماهیت توکن‌های نیمه‌مثلی خواهیم داشت.
بیشتر بخوانید: آموزش ساخت NFT؛ چگونه توکن غیرمثلی خود را بفروشیم؟
توکن‌های مثلی
بیشتر دارایی‌های دیجیتالی که سرمایه‌گذاران آنها را رصد و معامله می‌کنند، اصطلاحاً مثلی (fungible) هستند؛ یعنی به‌راحتی می‌توان آنها را با یکدیگر تعویض کرد. برای نمونه، اگر کسی یک واحد اتر را با یک واحد اتر دیگر معاوضه کند، هیچ ارزشی در این مبادله از بین نرفته و هیچ‌یک از طرفین معامله سود یا ضرر نکرده است.
علت آن است که یک واحد اتر یا یک واحد بیت کوین هیچ تفاوت ارزشی با یک واحد اتر یا یک واحد بیت کوین دیگر ندارد (البته «کوین‌های آلوده» یا همان سکه‌هایی که قبلاً سرقت شده‌اند یا در فعالیت‌های غیرقانونی از آنها استفاده شده است، از این قضیه مستثنا هستند). ارزهای فیات مانند دلار آمریکا نیز مثلی (تعویض‌پذیر) هستند.
به‌بیان دیگر، تعویض‌پذیری به قابلیت یک توکن (یا ارز) برای مبادله یا جایگزینی با توکن‌های دیگر از همان نوع، بدون تغییر در ارزش آن گفته می‌شود.
توکن‌های غیرمثلی
توکن‌های غیرمثلی یا همان NFTها، توکن‌های مبتنی بر بلاک چین هستند که می‌توانند حامل حق مالکیت دیجیتال نسبت به دارایی‌های منحصربه‌فرد و کمیابی مانند آثار هنری، اقلام کلکسیونی، عناصر و کاراکتر‌های بازی، قطعات موسیقی یا املاک مجازی باشند.
از آنجا که هر یک از این اقلام بر اساس ویژگی‌های ذاتی‌شان مانند خالق اثر یا میزان کمیاب‌بودن دارای ارزشی متمایز هستند، توکن‌های غیرمثلی را نمی‌توان مانند اتر یا دلار آمریکا با یک توکن دیگر مبادله کرد.
به‌عنوان مثال، یک کارت بیس‌بال دیجیتال را نمی‌توانید به‌صورت یک‌به‌یک با یک قطعه زمین مجازی تعویض کنید؛ چراکه آنها دو دارایی کاملاً متفاوت هستند. از این گذشته، ممکن است کارت بیس‌بال دیجیتال جزو یک مجموعه بسیار نادر باشد و قطعه زمین مجازی در یک منطقه دور قرار گرفته باشد.
توکن‌های غیرمثلی روی بلاک چین ذخیره می‌شوند؛ به همین خاطر، دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- غیرقابل تقسیم: نمی‌توان فقط بخشی از یک توکن غیرمثلی را خرید؛
- نابودنشدنی: توکن‌های غیرمثلی را نمی‌توان از بین برد یا حذف کرد؛
- تغییرناپذیر: پس ازآنکه اطلاعات مربوط به یک توکن غیرمثلی ذخیره شد، دیگر نمی‌توان این اطلاعات را تغییر داد؛
- قابل راستی‌آزمایی: از آنجا که توکن‌های غیرمثلی در بلاک چین‌های عمومی ذخیره می‌شوند، هرکسی در هر زمانی به‌راحتی می‌تواند اصالت و مالکیت آنها را بررسی کند.
همچنین بخوانید: توکن‌های غیرمثلی چقدر اعتبار قانونی دارند؟
توکن نیمه‌مثلی
توکن‌های نیمه‌مثلی یا SFTها گروه نسبتاً جدیدی از توکن‌ها هستند که در طول چرخه عمر خود هم ویژگی مثلی دارند و هم غیرمثلی. توکن‌های نیمه‌مثلی در ابتدا مانند توکن‌های مثلی عادی عمل می‌کنند و می‌توان آنها را با دیگر توکن‌های نیمه‌مثلی یکسان مبادله کرد.
به‌عنوان مثال، ارزش توکنی که نشان‌دهنده یک کارت هدیه ۱۰ دلاری آمازون است، با یک کارت هدیه مشابه با تاریخ انقضای هم‌سان برابر است و می‌توان آنها را با هم مبادله کرد.
عامل متمایز‌کننده‌ای که این نوع توکن‌ها را «نیمه‌مثلی» می‌کند این است که پس از استفاده، ارزش اسمی خود را از دست می‌دهند. از دست رفتن این ارزش باعث می‌شود که توکن‌های منقضی‌شده، ویژگی غیرمثلی (یا همان غیرقابل‌تعویض بودن) به خود بگیرند.
برای اینکه این مسئله را بهتر درک کنیم، تصور کنید توکنی دارید که معادل یک بلیت کنسرت برای تماشای آخرین اجرای یک گروه موسیقی است. این بلیت یک ارزش اسمی اولیه دارد و می‌توانید آن را با یک توکن بلیت مشابه که برای همان کنسرت، در همان تاریخ و همان صندلی است، معاوضه کنید. وقتی کنسرت تمام شود، این توکن‌ها دیگر به یک یادبود کلکسیونی با ارزشی کاملاً متفاوت تبدیل شده‌اند. همچنین، این توکن را دیگر نمی‌توان با یک بلیت کنسرت با همان ارزش اولیه که تاریخ آن هنوز معتبر است، مبادله کرد.
توکن‌های نیمه‌مثلی نام خود را دقیقاً از همین فرایند تبدیل‌شدن از یک توکن مثلی به یک توکن غیرمثلی می‌گیرند.
نحوه ایجاد توکن‌های نیمه‌مثلی
توکن‌های نیمه‌مثلی را می‌توان با استفاده از استاندارد توکن‌سازی ERC-1155 اتریوم ایجاد کرد. ERC-1155 یکی از چندین استاندارد اتریوم است که طرحی استاندارد را برای ایجاد توکن در بلاک چین اتریوم ارائه می‌کند و با سایر پروژه‌های مبتنی بر ERC سازگار است.
توسعه‌دهندگان بازی‌های بلاک چینی انجین (Enjin)، هورایزن گیمز (Horizon Games) و سندباکس (The Sandbox) در سال ۲۰۱۷ استاندارد ERC-1155 را ایجاد کردند. ERC-1155 اساساً ترکیبی از استانداردهای ERC-20 (توکن‌های مثلی) و ERC-721 (توکن‌های غیرمثلی) است. چنین قابلیتی این امکان را به کاربران می‌دهد که با استفاده از یک قرارداد هوشمند، توکن‌های مثلی و غیرمثلی را ایجاد و مدیریت کنند.
توکن‌های نیمه‌مثلی در صنعت بازی کاربرد ویژه‌ای دارند. در بازی‌ها، هم اقلام قابل‌تعویض مانند ارزهای درون بازی و شمش طلا وجود دارد و هم اقلام غیرمثلی مانند اشیای کلکسیونی و سلاح. شرکت‌های بازی‌سازی می‌توانند با استفاده از این قابلیت، هر دو نوع توکن را ایجاد کرده و امکان تعامل‌پذیری را برای گیمرها فراهم کنند تا آنها بتوانند به‌راحتی اقلامی مانند سلاح را با اقلام دیگری مانند شمش طلا (و بالعکس) مبادله کنند.
The post توکن نیمه‌مثلی چیست؟ مروری بر توکن‌های نیمه‌مثلی و ویژگی‌های آنها appeared first on ارزدیجیتال.
